Czynniki dietetyczne i otyłość odgrywają główną rolę w rozwoju cukrzycy typu 2, a zmiany żywieniowe są kluczowym aspektem w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy. Obecnie zgodnie z wytycznymi dietetycznymi diabetykom przede wszystkim zaleca się ograniczenie ilości węglowodanów w diecie, zmianę rodzaju węglowodanów (proste > złożone), ograniczenie nasyconych kwasów tłuszczowych i kwasów tłuszczowych trans, cholesterolu oraz ograniczenie energii u osób z nadwagą lub otyłością.
Zalecenia te są zindywidualizowane i dostosowane do stanu zdrowia, stylu życia, stopnia wyrównania cukrzycy, preferencji żywieniowych. Badania sugerują dodatkowe korzyści z wprowadzenia diety wegetariańskiej, która poprawia kontrolę glikemii, profil lipidowy (stężenie cholesterolu całkowitego, LDL-cholesterolu, HDL-cholesterolu, trójglicerydow), masę ciała, a niższa masa ciała zwiększa wrażliwość na insulinę. Nie musisz od razu rezygnować z produktów zwierzęcych, wystarczy, że ograniczysz spożycie mięsa wprowadzając za nie wiecej nieprzetworzonych produktów pochodzenia roślinnego (fasola, soja, soczewica).
Twoja dieta powinna mieć określoną wartość energetyczną (w ustaleniu kaloryczności pomoże Ci dietetyk) i powinna zapewniać niezbędne składniki odżywcze. Nadmiar pożywienia jest niewskazany – prowadzi do wzrostu poziomu cukru we krwi i otyłości.
Cele dietoterapii cukrzycy:
- Dostarczenie zbilansowanej diety oraz osiągnięcie i utrzymanie należnej masy ciała.
- Prawidłowe wyrównanie metaboliczne (glikemii – unikanie nadmiernych wahań cukru we krwi w czesie doby, hemoglobiny glikowanej – HbA1c, profilu lipidowego)
Główne zasady diety w cukrzycy:
- Zjadaj 5-6 nie obfitych posiłków w ciagu doby, postępuj zgodnie z indywidualnym planem dietetycznym ustalonym przez dietetyka klinicznego.
- Spożywaj posiłki o stałych porach.
- Podstawowe ograniczenie powinno dotyczyć węglowodanów prostych (cukru, miodu, dżemu, słodyczy), które osoba z cukrzycą powinna ograniczyć do minimum lub wykluczyć. 40–50% wartości energetycznej diety powinny dostarczyć węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (< 50 IG) (patrz: tabela IG). Źródłem węglowodanów powinny być głównie produkty zbożowe pełnoziarniste (razowe pieczywo, gruboziarniste kasze, brązowy ryż) oraz nasiona roślin strączkowych (np. fasola, ciecierzyca, groch, soczewica). Nie rozgotowuj produktów zbożowych i warzyw – potrawy bardziej rozgotowane powodują szybszy wzrost cukru we krwi = mają wyższy IG. Obok IG istotna jest porcja spożytych weglowodanów, dlatego zwracaj uwagę na ładunek glikemiczny posiłku (patrz: tabela ŁG).
- Węglowodany maja największy wpływ na wahania cukru we krwi. Dla ułatwienia obliczania zawartości węglowodanów
w diecie wprowadzono pojęcie wymiennika węglowodanowego (WW). W mniejszym stopniu na poziom cukru we krwi wpływają białka i tłuszcze. Dla ułatwienia obliczania ich zawartości w diecie wprowadzono pojęcie wymienników białkowo-tłuszczowych. - Wybieraj produkty bogate w błonnik, warzywa, produkty zbożowe pełnoziarniste, owoce (w ilości zaleconej przez dietetyka).
- Tłuszcze powinny zapewnić około 30–35% wartości energetycznej diety. Tłuszcze roślinne i rybie będą lepszym wyborem niż tłuszcze zwierzęce. Uwaga na tłuszcze ukryte, np. 1 parówka o wadze zawiera około 17g tłuszczu = 1 pełną łyżkę czystego tłuszczu), usuwaj skórę z mięsa i drobiu, nie jedz produktów smażonych na głębokim tłuszczu.
- Udział energetyczny białek w diecie powinien wynosić 15–20%, wybieraj produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu, ryby, drób chudy, mleko. Przynajmniej ½ spożywanego białka powinno stanowić białko pochodzenia roślinnego (warzywa strączkowe, orzechy).
- Wybieraj mniej słoną i przetworzoną żywność. Staraj się używać gotowania, gotowania na parze, duszenia lub pieczenia przygotowując posiłki.
- Spożywanie alkoholu nie jest wskazane; hamuje on uwalnianie glukozy z wątroby, jego spożycie (zwłaszcza bez przekąski) może powodować niedocukrzenie. Dopuszcza się spożywanie nie więcej niż 20 g/d alkoholu przez kobiety i 30 g/d alkoholu przez mężczyzn.
Zmodyfikuj dietę z dietetykiem w przypadku:
- problemu z utrzymaniem prawidłowej glikemii
- ciąży lub karmienia piersią
- podróży
- choroby
- intensywnych ćwiczeń
- wystąpienia powikłań
Wysiłek fizyczny
Wysiłek fizyczny jest integralną częścią prawidłowego, kompleksowego postępowania u diabetyków Zwiększa wrażliwość na insulinę, wpływa korzystnie na kontrolę glikemii, profil lipidowy oraz pomaga w redukcji masy ciała.
Jeśli masz nadwagę lub problem z utrzymaniem glikemii zgłoś się do dietetyka. Dietetyk kliniczny pomoże dobrać indywidualną dietę w celu normalizacji glikemii, utrzymania prawidłowej masy ciała oraz zawartości tkanki tłuszczowej, nauczy Cię jak zapobiegać niebezpiecznym niedocukrzeniom, czy hiperglikemiom.
Jeżeli chcesz prawidłowo kontrolować swoją cukrzycę:
- Przestrzegaj podstawowych zasad żywienia w cukrzycy.
- Kontroluj poziom cukru we krwi.
- Raz w tygodniu kontroluj swoją masę ciała.
- W razie wątpliwości i problemów skontaktuj się z lekarzem i/lub dietetykiem klinicznym.
SYLWIA LESZCZYŃSKA
dietetyk kliniczny, psychodietetyk