Co należy wiedzieć, kiedy chcemy, by ciąża i cukrzyca szły w zgodnej parze?
Najnowsze doniesienia są optymistyczne – większość diabetyczek ma podobne doświadczenia jak kobiety bez cukrzycy. Ale jest jeden warunek: trzeba zadbać o prawidłową glikemię jeszcze przed zajściem w ciążę. Najlepiej natychmiast.
Chorujesz na cukrzycę od lat. Myślisz, że kroczysz pewną drogą, na której nie czekają już żadne niespodzianki. Masz dobrą pracę, mieszkanie, idealnego partnera. Do pełni szczęścia brakuje tylko dziecka. Stop! Pamiętaj, że ciąża diabetyczki musi być zaplanowana.
– Aktualnie cukrzyca sama w sobie nie jest przeszkodą, aby zajść w ciążę i urodzić zdrowe dziecko, ale pod warunkiem, że organizm przyszłej mamy jest dobrze do tego przygotowany – mówi prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz z Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
Co zrobić, by zminimalizować ryzyko powikłań
Od czego zacząć? Przynajmniej pół roku wcześniej należy wyrównać glikemię, wykonać badania: TSH, okulistyczne (także dna oka), neurologiczne, ocenić kondycję układu krążenia, stanu serca i sprawdzić funkcje nerek. To pozwoli ujawnić i wyeliminować ewentualne zagrożenia. Konieczne jest też profilaktyczne przyjmowanie kwasu foliowego, który przeciwdziała pojawieniu się wady cewy nerwowej u płodu, do czego predysponuje cukrzyca – podpowiadają diabetolodzy. I ostrzegają: wady wrodzone u dzieci matek z częstymi incydentami hipo- i hiperglikemii występują dwa – trzy razy częściej niż u pozostałych pań.
Optymalna wartość́ hemoglobiny glikowanej (HbA1c) u diabetyczek starających się o potomstwo to mniej niż 6%. Niewyrównana cukrzyca daje się też mocno we znaki przyszłym mamom. U co czwartej w drugiej połowie ciąży dochodzi do nadciśnienia i cukromoczu, pomimo prawidłowego stężenia glukozy we krwi. Ponadto zwiększa się ryzyko uszkodzenia nerek. Jest to związane m.in. z częstszymi zakażeniami dróg moczowych i nerek. U „słodkich” ciężarnych zdarza się to dwa razy częściej niż u kobiet zdrowych. Co więcej, rozwijające się odmiedniczkowe zapalenie nerek może prowokować przedwczesny poród. Udowodniono też, że zbyt wysoki poziom glukozy w krwi w pierwszym trymestrze ciąży grozi poronieniem.
Nie chcemy nikogo straszyć, ale… diabetyczki, które chcą w przyszłości mieć dzieci, muszą trzymać cukrzycę w ryzach. Ciężka neuropatia autonomiczna, ciężkie retinopatia i nefropatia oraz oporne na leczenie nadciśnienie tętnicze to powody, dla których eksperci Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego odradzają zajście w ciążę. „Słodka” przyszła mama musi być pod opieką diabetologa i ginekologa.
Cukrzyca ciężarnych
Osobnym problemem jest tzw. cukrzyca ciężarnych. Według najnowszych zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego rozpoznaje się ją, gdy na czczo stężenie glukozy w osoczu wynosi do 92 do 125 mg/dl, godzinę po posiłku powyżej 180 mg/dl, a dwie godziny po jedzeniu między 153 i 199 mg/dl. Choroba pojawia się, bo hormony wydzielane w dużych ilościach przez łożysko mają działanie diabetogenne. Na szczęście w większości przypadków wykryta wcześnie cukrzyca ciężarnych daje się stosunkowo łatwo kontrolować i zazwyczaj po porodzie sama ustępuje.
Kobietom, u których stwierdzono cukrzycę ciężarnych, początkowo zaleca się stosowanie diety, a jeśli to nie wystarcza, leczenie insuliną. Nie stosuje się tabletek, ponieważ doustne leki przeciwcukrzycowe w ciąży są szkodliwe. Natomiast insulina nie przechodzi przez łożysko do płodu. Nieleczona cukrzyca w ciąży grozi opóźnieniem rozwijania się narządów u płodu, niewydolnością krążenia i zaburzeniami oddychania u noworodka.
Co robić, by szybciej zajść w ciążę
Staracie się o dziecko od kilku miesięcy, ale na teście ciążowym wciąż nie ma dwóch kresek? Czas na wizytę u specjalistów: diabetologa, ginekologa i endokrynologa. Rozchwiana cukrzyca ma negatywny wpływ nie tylko na naczynia krwionośne, wzrok czy nerki. Może także utrudniać zajście w ciążę. Na przykład hiperglikemia czy upośledzone wydzielanie insuliny przez trzustkę zaburza równowagę hormonalną. Z kolei zbyt wysokie stężenia insuliny w krwi związane z insulinoopornością komórek przyczynia się do magazynowania glukozy w postaci tłuszczu w tkance tłuszczowej. Jak pokazują badania, nadwaga jest jednym z czynników utrudniających zajście w ciążę. Ponadto jeśli za mało energii trafia do komórek, może dojść do anomalii w funkcjonowaniu układu rozrodczego. To nie wszystko.
– U kobiet chorujących na cukrzycę typu 2: z nadwagą, insulinoopornością częściej może występować zespół wielotorbielowatości jajników, któremu towarzyszy skąpe jajeczkowanie – tłumaczy Jacek Opinc, ordynator oddziału ginekologicznego Szpitala MSWiA w Łodzi. – Nadmiar insuliny w organizmie, wywołany insulinoopornością komórek, prowadzi do nadmiernej produkcji androgenów w jajnikach, co skutkuje nieprawidłowym rozwojem pęcherzyków jajnikowych i zaburzeniami owulacji. Dodatkowo hiperinsulinemia utrudnia proces implantacji zarodka w jamie macicy.
Dobra wiadomość? Da się temu zaradzić. Podstawą leczenia insulinooporności jest prawidłowa, zdrowa dieta, bogata w węglowodany złożone, błonnik i wielonienasycone tłuszcze roślinne. Niezbędne jest wyeliminowanie produktów o wysokim indeksie glikemicznym oraz tłuszczów zwierzęcych. Uzupełnieniem diety musi być regularna aktywność fizyczna – co najmniej trzy razy w tygodniu intensywne godzinne ćwiczenia. Wysiłek fizyczny powoduje zmiany strukturalne w receptorach dla insuliny, powodując większą wrażliwość komórek na te same stężenia insuliny.
Planujesz dziecko? Staraj się trzymać idealną wartość glukozy we krwi. Zacznij stosować prociążowe menu z dużą ilością warzyw i owoców. I zapamiętaj, że szansa na zapłodnienie znacznie rośnie, kiedy kobieta współżyje przez cały cykl dwa, trzy razy w tygodniu. To gwarantuje, że w jej drogach rodnych cały czas obecne są zdolne do zapłodnienia plemniki.